ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

(Μια περιήγηση που είναι πιο επίκαιρη από ποτέ - από την Άννα Νάταρ Anna Natar)

Κάποιοι γεννήθηκαν ανάμεσα στα πυρά των Άγγλων το 1955-56 όταν οι δεύτεροι προσπαθούσαν να καταστείλουν την εξέγερση της ΕΟΚΑ. Άλλοι γεννηθήκαμε λίγους μήνες μετά την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος.

Το ’74 που έγινε η εισβολή των Τούρκων στο νησί, ένα από τα αισχρότερα - ή πιο ύπουλα - εγκλήματα σε Ευρωπαϊκό έδαφος στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης, κάποιοι είχαμε προλάβει να εγκαταλείψουμε το νησί ήδη από το 1972.  Όλη η οικοσκευή της οικογένειας ταξίδεψε για την Αθήνα τον Ιούλιο του 1972, ενώ τα μέλη της περνούσαν τις τελευταίες τους διακοπές εκεί στις αμμουδιές της Αμμοχώστου.  Τον Αύγουστο ανεβήκαμε σε μια λάντζα του Λεμεσιανού λιμανιού για να πάρουμε το πλοίο για Πειραιά.

Κάθε λίγα χρόνια επιστρέφουμε στο «χωριό» μας για «προσκύνημα» και για τουρισμό.  Γιατί δεν είναι μόνο οι αλλαγές χρόνο με χρόνο αλλά και η επαφή με αγαπημένα πρόσωπα, γνωστά σημεία και γειτονιές που έχουν αποτυπωθεί ακούσια στο υποσυνείδητο.  Έτσι η περιήγηση που προτείνω εδώ, αναγνώστη του blog μου, ίσως δεν είναι η πιο επαγγελματική που θα βρεις.

Ο τουρίστας αξίζει να παραμείνει 2-3 ημέρες στη Λευκωσία.  Βασική προϋπόθεση είναι να αποφύγετε τους καλοκαιρινούς μήνες που ο ήλιος τσουρουφλίζει το δέρμα και η υγρασία φτάνει το 90 ή και 95%.  Αμέσως μόλις αποβιβαστείτε στο Αεροδρόμιο της Λάρνακας θα νιώσετε τη διαφορά στην ατμόσφαιρα.  Το παλιό Αεροδρόμιο της Λευκωσίας? Ξεχάστε το.  Έμεινε αμανάτι στη νεκρή ζώνη μετά την εισβολή των Τούρκων.

Οι διαδρομές της περιήγησής σας στην πόλη μπορούν να ξεκινήσουν από επισκέψεις σε τοποθεσίες που προκαλούν μελαγχολία για να καταλήξουν σε πιο ψυχαγωγικά μονοπάτια.  Πάντως εδώ το πρόγραμμά σας δεν κινδυνεύει να ανατραπεί από απεργίες των μέσων μαζικής μεταφοράς, γιατί – απλά – δεν υπάρχουν.  Ή, έστω, για να μην είμαστε εντελώς αρνητικοί, οι συγκοινωνίες είναι υποτυπώδεις.  Οι ντόπιοι έχουν συνηθίσει να χρησιμοποιούν τα ΙΧ τους ή τα ταξί που προσφέρουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες.

Η πόλη χωρίζεται σε δύο διακριτές περιοχές:  την Παλιά Πόλη ή την «Πόλη εντός των Τειχών» και τη Νέα Πόλη, το πιο σύγχρονο κομμάτι της.  Οι παλιοί Λευκωσιάτες κορόιδευαν τα πιο νέα παιδιά, γιατί εκείνοι είχαν το προνόμιο να γεννηθούν «μέσα στα τείχη» ενώ οι νεώτεροι «έξω από τα τείχη». Για να καταλάβετε τη διαφορά, εσείς οι Ελλαδίτες, οι παλιοί Λευκωσιάτες που είχαν γεννηθεί στην παλιά πόλη ένιωθαν σαν τους Πλακιώτες της Αθήνας.  Το παλιό κομμάτι της πόλης είναι ένα κάστρο φτιαγμένο από τους Φράγκους και τους Ενετούς.  Οι Ενετοί έκαναν την πολλή δουλειά τον 16^ο αιώνα:  εξέτρεψαν τον ποταμό Πεδιαίο και τον έφεραν να διατρέχει σε τάφρους φτιαγμένους από χώμα και πλίνθους γύρω από το κάστρο.  Αμφισβητούμε στην εποχή μας την αποδοτικότητα του έργου, αφού οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν το κάστρο δύο μήνες μετά.  Έτσι ήταν οι Τούρκοι, και τότε.  Το κάστρο έχει 11 προμαχώνες και τρεις Πύλες, την Πύλη Πάφου, την Πύλη Κερύνειας και την Πύλη Αμμοχώστου.  Τα ονόματα των προμαχώνων δεν τα έμαθα ποτέ. Για τις βόλτες σας στη Λευκωσία μπορείτε να διαλέξετε ένα από τα ξενοδοχεία που βρίσκονται κοντά στο στρατηγικό σημείο, κοντά στην Πύλη Πάφου, στη δυτική πλευρά της παλιάς Λευκωσίας.

Συνήθως οι επισκέψεις στη Λευκωσία ξεκινούν από τα Φυλακισμένα Μνήματα, τιμή στους αγωνιστές του αγώνα κατά των Άγγλων.  Η αγωνία των Άγγλων τη δεκαετία του ’50, όταν εξεγέρθηκαν οι Κύπριοι, ήταν να θάψουν τους απαγχονισμένους σε ένα αποκομμένο σημείο για να μην έχουν πρόσβαση οι συγγενείς τους.  Οι τελευταίοι μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους των δικών τους παιδιών μόνο όταν τελείωσε ο απελευθερωτικός αγώνας.  Οι ηλικίες των ηρώων?  Από 19 έως 24 χρόνων.  Παιδιά που το έλεγε η ψυχή τους.  Μιχαήλ Καραολής, Αντρέας Δημητρίου, Ζάκος, Πατάτσος, Μιχαήλ, Κουτσόφτας, Μαυρομμάτης, Παναγίδης και Ευαγόρας Παλληκαρίδης.  Με αυτή τη σειρά απαγχονίστηκαν.  Στον ίδιο χώρο, οι Άγγλοι βιάστηκαν να θάψουν και τους τέσσερεις ήρωες που έπεσαν μαχόμενοι:  Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης.  Λίγα λουλούδια και λίγων λεπτών σιωπή μπορεί να είναι η τιμή που θα αποτίσετε σε αυτούς τους ήρωες.

Αν μένετε κοντά στην Πύλη Πάφου, θα συναντήσετε οπωσδήποτε τον ανδριάντα του Μάρκου Δράκου στην ομώνυμη πλατεία.  Το άγαλμα δεν είναι καινούριο.  Το θυμάμαι ακόμα από τη δεκαετία του ‘60 να στέκεται στην πλατεία και να δείχνει.  Τι άραγε?  Τα άγρια μελλούμενα που θα ερχόντουσαν?  Και ποια άγρια μελλούμενα? Της δεκαετίας του ’70 ή του 21^ου αιώνα?  Αν προχωρήσετε λίγο ακόμη, θα φτάσετε στο Ledra Palace και θα προσέξετε αμέσως την τουρκοκυπριακή σημαία.  Μένοντας στην ίδια περιοχή θα πρέπει να ξοδέψετε λίγες ώρες στο Κυπριακό Μουσείο (Αρχαιολογικό) με ένα πολύ οικονομικό εισιτήριο.  Κατ’ αρχάς θα θαυμάσετε τη νεοκλασική αρχιτεκτονική του.  Κατά δεύτερο,  θα θαυμάσετε τις μόνιμες πλούσιες εκθέσεις του, γιατί η Κύπρος είναι γεμάτη από νεολιθικά και χαλκολιθικά ευρήματα. Προχωρώντας στους διαδρόμους της ιστορίας μην ξεχάσετε να παρατηρήσετε το ορειχάλκινο άγαλμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτήμιου Σεβήρου.  Τα ακριβότερα, όμως, εκθέματα του Μουσείου σχετίζονται με τους βασιλικούς τάφους της Σαλαμίνας και χρονολογούνται από τα τέλη του 8ου-αρχές του 7ου αιώνα.

Επειδή οι Κύπριοι είναι πολύ δυνατοί στην καλλιτεχνία, η πρωτεύουσα της διαθέτει και Θέατρο. Στην ίδια γειτονιά.  Το πιο πιθανό είναι ότι θα δείτε το κτίριο απ’ έξω γιατί δεν είναι επισκέψιμο τα πρωινά.

Μια δεύτερη βόλτα που πρέπει να κάνετε αφιερώνοντας ολόκληρο το πρωινό σας είναι μέσα στα τείχη.  Θα φτάσετε στην πλατεία Ελευθερίας.  Πρώτα θα χαζέψετε το ιστορικό κτίριο του Δημαρχείου.  Μετά θα μπείτε στην παλιά πόλη από την οδό Λήδρας όπως κάνει ο κάθε καταναλωτής που σέβεται τον εαυτό του.  Η οδός Λήδρας είναι πια πεζόδρομος, έτσι μπορείτε να χωθείτε στα στενάκια, δεξιά κι αριστερά.  Οδός Λήδρας και οδός Ονασαγόρου ήταν οι δύο εμπορικότεροι δρόμοι της πόλης από τα παλιά χρόνια.  Γύρω σας θα ακούτε τούρκικα, αραβικά, ελλαδίτικα, κυπριακά, αγγλικά και πολλές άλλες γλώσσες.  Οι Ευρωπαίοι θα ξεχωρίζουν γιατί τα μπράτσα τους θα είναι εκτεθειμένα στην καλοκαιρία.  Προχωρήστε στο βάθος της οδού Λήδρας για να εντοπίσετε την Παναγία Φανερωμένη με το ομώνυμο Παρθεναγωγείο δίπλα.  Γυρίστε το βλέμμα σας γύρω τριγύρω για να δείτε την αρχιτεκτονική των αστικών σπιτιών.  Θυμηθείτε να βρείτε το «αρχαίο» παγωτατζίδικο του Ηράκλη (ο τόνος στην παραλήγουσα) και να δοκιμάσετε – αν αντέχετε – το παγωτό τριαντάφυλλο.

Αν περπατήσετε μέχρι το τέλος του δρόμου θα βρεθείτε στην Πράσινη Γραμμή.  Η οδός Λήδρας συνεχίζει και πίσω από την Πράσινη Γραμμή στο τουρκοκρατούμενο κομμάτι της Λευκωσίας.  Χαιρετίστε τους φρουρούς με ένα νεύμα, για να νιώσουν την εκτίμησή σας που προστατεύουν αυτά τα επονείδιστα σύνορα. Αν θέλετε να περάσετε πίσω στην κατεχόμενη Λευκωσία, τώρα πια επιτρέπεται.  Ακόμα και αυτοί έχουν κάνει μια προσπάθεια να συντηρήσουν κάποια από τα ιστορικά μνημεία.  Η επίσκεψη σε αυτό το κομμάτι μόνο θλίψη μπορεί να προκαλέσει.  Η απόφαση δική σας.  Σας προειδοποιούμε ότι θα δείτε φτώχεια, εγκατάλειψη και σκουπίδια, ενώ αυτό το κομμάτι της πόλης είναι η συνέχεια του προηγούμενου που έχετε επισκεφθεί.  Στην αγορά οι γυναίκες λιγοστές και οι άντρες περισσότεροι εμφανώς.

Αφήστε καλύτερα για το τέλος του πρωινού τη βόλτα σας στη «Λαϊκή Γειτονιά».  Χαζέψτε τα μαγαζιά με τα σουβενίρ. Πιείτε παγωμένη μπυρίτσα και τσιμπήστε τους νόστιμους μεζέδες.  Αν και πολλοί έχουν κατηγορήσει αυτό το κομμάτι της πόλης ότι είναι τουριστικό, τι σας νοιάζει εσάς?  Έχει γίνει σωστή αναστήλωση των σπιτιών του 19^ου αιώνα, διασώζοντας πολλά από τα σπίτια που είχαν φτιαχτεί πατροπαράδοτα από πωρόλιθο.  Η περιοχή δημιουργεί ηρεμία στον περιπατητή, Θα βρείτε δροσιά κάτω από τα ψηλά δέντρα.  Αν θέλετε να δείτε περισσότερα δείγματα αρχιτεκτονικής με πωρόλιθο, διασώζονται αρκετές μονοκατοικίες στις γειτονιές έξω και γύρω από τα τείχη.

Περπατώντας ανατολικότερα προς την Πύλη Αμμοχώστου, θα βρείτε την Αρχιεπισκοπή σε ενετικό στιλ, ξανακτισμένη μετά τον βομβαρδισμό της κατά την απόπειρα δολοφονίας του Μακάριου το 1974.  Δίπλα, ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιωάννη με σημαντικές τοιχογραφίες.  Διατηρώ μια εικόνα από την εποχή που ήμουν στο Δημοτικό, όταν πετύχαμε να χοροστατεί ο ίδιος ο Μακάριος στον Άγιο Ιωάννη και – με το αθώο θράσος του παιδιού – καθόμουν στα σκαλάκια του θρόνου χωρίς να παρακολουθώ στην πραγματικότητα τη λειτουργία.  Τι θυμάται ο άνθρωπος!

Το κομμάτι της Νέας Πόλης χαρακτηρίζεται από τα νέα κτίρια με γυαλί και τσιμέντο.  Ο κεντρικότερος δρόμος είναι η Λεωφόρος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου («Μακαρίου» σκέτο στην καθημερινότητα), γεμάτη με καφετέριες και ακριβές μπουτίκ.  Τι μπορείτε να δείτε εκεί?  Όχι πολλά πράγματα.  Ανάμεσα στα καινούρια κτίρια, προσπαθήστε να διακρίνετε κάποια διασωζόμενα παλιά σπίτια φτιαγμένα από τον κυπριακό πωρόλιθου.

Για τα βράδια στη Λευκωσία διαλέξτε κάποια κυπριακή ταβέρνα με τα δεκάδες πιάτα μεζέδων, ή κάποιο αραβικό εστιατόριο που ακολουθεί την ίδια λογική.  Εναλλακτικά μπορείτε να περάσετε τη βραδιά σας, όπως ο μέσος Κύπριος, με σουβλάκια και σεφταλιές συνοδεύοντας τα με ταχινοσαλάτα, πράσινες τσακιστές ελιές, χούμους και χαλούμι.  Το πιο πιθανό είναι ότι το φαγητό σας θα συνοδευτεί από μπύρα που είναι η αγαπημένη των Κύπριων.  Προτιμήστε την ανάλαφρη κυπριακή ξανθιά ΚΕΟ (ο τονισμός στη λήγουσα).

Περάστε άλλη μια βραδιά στο Finbarr’s, για να πάρετε τον αέρα της γνήσιας μπυραρίας αλλά από κυπριακά χέρια.  Το Finbarr’s όμως είναι για όλες τις ώρες, και για καφέ και για «after».

Καλή και προσεγμένη ήταν η ψαροταβέρνα «Mediterranean», αρκετά διαφορετική από αυτό που συνηθίζουν οι Κύπριοι:  μεγάλη ποικιλία σε θαλασσινά, καλό σέρβις, πολύ μεγάλες μερίδες.  Φρέσκο και μοντέρνο περιβάλλον.

Όσο για τους Κύπριους - γιατί να μην το παινευτούμε:  Είναι ανεξάντλητοι σε φιλοξενία. Θα τους θαυμάσετε για την οργάνωσή τους. Φροντίζουν πριν από σας για σας. Ξέρουν να περνούν καλά αλλά λειτουργούν σαν μια κοινωνία δεμένη.

Και όλα αυτά άρχισαν να γράφονται αρχές Μαρτίου 2013.  Βιάστηκα να τελειώσω το κείμενο για να το μοιραστώ μαζί σας αυτές τις δύσκολες για την Κύπρο ημέρες. Εύχομαι να τελειώσει η νέα περιπέτεια των Κυπρίων που αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι η θέση της αλλά και πόσο άλλοι λαοί τους ζηλεύουν.

Υ.Γ.:  Για τις ομορφιές της Κύπρου εκτός Λευκωσίας, αγαπητέ αναγνώστη, θα σου μιλήσω σε κάποια άλλη ευκαιρία